اصول اخلاق حرفه ای در مشاوره

اصول و مبانی اخلاق حرفه ای در مشاوره

اصول اخلاق حرفه ای در مشاوره:1. خودمختاری مراجع: این اصل بدین معناست که مراجع در انتخاب، ادامه و پایان بخشیدن به جریان مشاوره کاملا آزاد است و هیچ فرد حقیقی یا حقوقی نباید او را نسبت به دریافت خدمات مشاوره مجبور کند. هرچند در فرهنگ ما رایج است که معمولا والدین مراجع یا همسر وی برای دریافت خدمات مشاوره اقدام می کند و معمولا با مراجعانی روبرو هستیم که در ابتدای مشاوره یا درمان از مقاومت نسبی برخوردارند.

دراینجا شایسته است این سئوال مهم مطرح گردد که: «آیا در شرایط تنش زا و زمانی که فرد درگیر مشکلات متعددی است آیا وی به تنهایی قادر به تشخیص تصمیم درست مبنی بر استفاده یا عدم استفاده از خدمات مشاوره ای است؟». به ویژه زمانی که حتی از سوی اطرافیان مورد تمسخر، طرد یا سایر مصادیق سوء رفتار قرار گرفته است.

بطور حتم پاسخ، منفی است و ما شاهد نتایج بسیار اسفناکی برای آن دسته از افراد هستیم که در چرخه رفتارهای معیوب خود گیر کرده اند و قادر به کمک گرفتن از دیگران نیستند و به بیان بهتر هنر کمک خواستن را بلد نیستند. به نظر می رسد برای تضمین سودمندی خدمات مشاوره ای بهتر باشد که فرهنگ کمک رسانی بیش از پیش مورد تبلیغ و اشاعه قرار گیرد و همگان نسبت به دریافت خدمات یاورانه مورد ترغیب واقع شوند.

اصل خودمختاری بدین معناست که صرفنظر از هرگونه شرایطی که مراجع درگیر آن است هیچ فردی نباید وی را در ارتباط با تغییر در شرایط اضطرار قرار دهد. مراجع بایستی فرصت تفکر و تصمیم گیری را برای خود خلق کند و ما روان شناسان و مشاوران مهم تر از نقش حرفه ای دارای نقش انسانی و یاورانه هستیم و می توانیم با ثبات در رفتارهای مثبت خودمان در موقعیت های مختلف زندگی مبلغ خوبی برای گرایش افراد به استفاده از خدمات حرفه ای باشیم.

2. سودمندی: این اصل از اصول اخلاق حرفه ای بدین معناست که تمام فعالیت ها و خدمات مشاوره ای بایستی در جهت خیر و صلاح مراجع باشد و هرگز نبایستی نسبت به آنچه که در جهت رشد و شکوفایی مراجع است کوتاهی کرد. اصولا مشاوران نیاز دارند که به تمام رفتارهای خودشان نظارت داشته باشند تا از تاثیری که بر مراجع خود می گذارند آگاه باشند. از این جهت ارزش های مراجع، باورهای او نسبت به موضوعات اساسی زندگی و تصمیمی که در نهایت اتخاذ می کند به ارزش ها و باورها و تصمیم های مشاور ارجحیت دارد.

وظیفه ما این نیست که بطور بیمارگونه مراجع را وادار به پذیرش پیشنهادات، توصیه ها یا تکالیف خودمان کنیم بلکه وظیفه ما معرفی مناسب ترین نقشه راهبردی است و اینکه وی را ترغیب به انجام دادن و قرار گرفتن در مسیر جدیدی کنیم که برایش تضمین کننده سلامتی و شکوفایی است.

اصول اخلاقی در روانشناسی

از سوی دیگر متخصص حرفه یاورانه زمانی می تواند از سودمندی خدمات خود مطمئن باشد که شرایط استاندارد ارائه خدمات مشاوره ای را داشته باشد. این شرایط در سایر اصول اخلاق حرفه ای مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

3. رازداری: در مشاوره بایستی مراجع را نسبت به محرمانه بودن آنچه بین طرفین رد و بدل می شود آگاه کرد. این وظیفه مشاور است که به صراحت درباره رازداری صحبت کند زیرا بیان رازداری گام مهمی در اعتماد سازی و پایه ریزی ارتباط مشاوره ای است. از این جهت کافی نیست که مراجع می داند نزد چه کسی مراجعه کرده است و معمولا در جامعه این باور عمومی وجود دارد که پزشک یا درمانگر، امین مردم است.

بسیاری از مراجعان نیاز به شنیدن درباره محرمانه ماندن اطلاعات شخصی خود دارند و این موضوع باعث برداشتن گام های جدی در مشاوره از سوی آنان می شود. با این وجود چالش برانگیز ترین مساله در بحث رازداری «نسبی بودن» آن است. یعنی نمی توان به مراجعی که هنوز از مسائل خود صحبت نکرده است تضمین داد که تمام مطالبش نزد ما باقی خواهد ماند. زیرا به هیچ وجه قابل پیش بینی نیست که مراجع چه اطلاعاتی ارائه خواهد کرد. به این موقعیت ها «مصادیق افشاء» یا عدم رازداری گفته می شود و بایستی نسبت به آن با دقت کامل برخورد کرد.

البته به نظر می رسد گفتن جمله: «من مشتاق شنیدن حرف های شما هستم. همچنین رازدار صحبت های بیان شده هستم و مسائلی که درباره آن سخن می گویید همینجا نزد ما باقی خواهد ماند جز زمانی که یک خطر جدی وجود داشته باشد»،

 برای آگاهی مراجع از وجود خط قرمزهایی درباره رازداری کافی باشد و نباید بیش از این موضوع عدم رازداری احتمالی را گسترش داد. با اینکه در نظر بسیاری از افراد بیان همین یک جمله هم می تواند بیانگر عدم اعتماد به مشاور باشد ولی چاره ای جز این نیست. زیرا طبق تجربه با اطلاعاتی رویارو خواهید شد که آرزو می کردید ای کاش از قبل این جمله را گفته بودید!.

در ادامه موارد نقض رازداری ارائه خواهد شد که اقدامات مرتبط با آن یا از طریق قیّم حقیقی و حقوقی مراجع است و یا در صورت وجود محدودیت های جدی مانند در معرض خطر قرار گرفتن مراجع و بالارفتن احتمال آسیب، از سوی خود مشاور صورت می پذیرد. این موارد عبارتند از: رضایت و اعلام مراجع مبنی بر افشاء، وجود خطر بیماری مسری خطرناک مانند:

ایدز، وجود خطر خودکشی یا دیگرکشی، عضویت در باندهای مخرّب، عدم توانایی از دفاع حقوق خود هنگام در معرض قرار گرفتن سوء استفاده های جنسی، مالی یا …، الزام ثبت اطلاعات در پرونده، وجود شرایط کمک گرفتن از ناظر، شرکت در همایش ها و سمینارهای ملی یا بین المللی با شرط محرمانه بودن هویت مراجع، شکایت فردی از مراجع و نامه دادگاه مبنی بر ارائه تشخیص حرفه ای و در نهایت شکایت مراجع از مشاور و ایجاد شرایط دفاع از حقوق شخصی.

اخلاق حرفه ای در مشاوره چیست

8. مسئولیت پذیری: به لحاظ اخلاقی مسئولیت جریان مشاوره با فرد روان شناس یا مشاور است. مواردی اعم از زمان ملاقات، مکان ملاقات، تعداد جلسات، وظایف طرفین و تعیین اهداف مشاوره همگی بایستی به روشنی برای مراجع توضیح داده شود. همانطور که پیشتر اشاره شد مشاور باید صادقانه تلاش کند که تنها در جهت خیر و صلاح مراجع حرکت کند و هیچ چیزی او را از ارائه خدمات ارزشمند و موثر باز ندارد.

در این ارتباط بایستی بین مسئولیت اخلاقی جریان مشاوره و مسئولیت عملی آن تفاوت قائل شد. مسئولیت عملی متمرکز بر موضوع نتیجه گیری از شرکت در جریان مشاوره است که یا بر پیشگیری از طریق توانمند سازی مراجع و یا درمان از طریق ارائه راه حل ها و تقویت مهارتهایی مشخص متمرکز است. در این زمینه تمام مسئولیت مشاوره با فرد متخصص نیست و بایستی مراجع را آگاه ساخت که مهم ترین اصل مشاوره «تلاش هایی است که مراجع باید برای بهبودی اش انجام دهد». به نظر می رسد یکی از خطاهای بزرگ برخی از مشاوران این باشد که مراجعان را افرادی وابسته و کودک صفت پرورش می دهند.

9. عدم پذیرش هدیه: عدم پذیرش هدیه نیز یکی از اصول اخلاق حرفه ای است که رعایت آن موجب پیشگیری از بروز مسائل حاشیه ای در مشاوره می شود. از آنجا که برای متخصصان حرفه های یاورانه دستمزد مشخصی از سوی سازمان نظام روان شناسی و مشاوره تعیین شده است همه ملزم به رعایت آن هستند و هرگونه انتظار دیگری از مراجعان ممنوع است و باید تا جایی که امکان دارد از پذیرش آن صرفنظر کرد.

از طرف دیگر هدیه دادن، ریشه در فرهنگ جامعه دارد و نوعی قدردانی و ارزش گذاری مثبت از خدماتی است که مراجع دریافت کرده است. به ویژه در بافت خدمات روان شناختی و مشاوره ای که با بهبودی فرد و رهایی از مشکلات روانی سروکار دارد. در اینجا بخاطر چند بعدی بودن موضوع، لحاظ کردن نکات اساسی زیر ضروری است:

– آیا پیشنهاد هدیه با نوع خدمتی که مشاور ارائه  کرده است هماهنگی دارد؟

– آیا پذیرش هدیه منجر به ادامه ارتباط مشاوره ای در خارج از چارچوب اصلی و انحراف آن می شود؟

– آیا پیشنهاد هدیه با فرهنگ حاکم هماهنگ است؟ یا رد آن منجر به زیرپا گذاشتن اصول اخلاقی می شود؟

– آیا پذیرش هدیه با قوانین سازمانی که مشاور در آنجا مشغول به فعالیت است همخوانی دارد؟

– آیا پذیرش هدیه بخاطر در نظر گرفتن وضعیت روانی مراجع بوده است یا تداخل نیاز مشاور؟